Замок Соб'єн (Собан 1372, кастро Собиен 1460) — середньовічний замок на прадавніх етнічних українських територіях Бойківщини, над Сяном . Руїни зараз знаходяться в с. Монастирець Ліського повіту Підкарпатського воєводства.
Історія
Ймовірно, замок-фортеця був закладений в період розквіту
Галицько-Волинського Князівства XII–XIII ст. В польських
документах вперше згадується, як Собан (Soban), королівська
власність. В 1389 замок був наданий Владиславом ІІ роду Кмітів. В
1434 — згадка про капличку замкову.
В 1474 році замок був знищений угорськими військами. Згодом
відбудований, замок знову знищили угорці в 1512. Незабаром після
цього Кміти переносять свою резиденцію до замка в м. Лісько, а
спустошений замок Соб'єн залишився в руїнах. Пізніше знову
відбудований.
З 9 на 10 травня 1946 року під пагорбом Соб'єна відбулася одна з
найбільших після другої світової війни партизанських сутичок —
бій бронепоїзда Panzertriebwagen 16 з сотнями УПА Василя Шишканинця
(псевдо-Біра), Стаха і Степана Стебельського (псевдо-Хрін).
Власники
- Галицькі князі
- Стефан — син Войоста з Собніва в 1359 отримав замок.
- 1389–1580 Кміти гербу Шренява.
- 1580–1713 Стадницькі гербу Шренява.
- 1713–1803 Оссолінські, Мнішеки.
- 1803–1939 Красицькі, Юлія Тереза Вандалін-Мнішек.
Стан на сьогодні
На пагорбі, який поріс лісом, над Сяном — залишки оборонних
мурів, будинків і сліди валів замку.
Природа
Місце, де стояв замок, є цікавим природним об'єктом. З 1970
року — це природний резерв Гора Соб'єн.
Література
- Garbacik J., «Sobień i Lesko — dwa zamki Kmitów
„Sobieńskich“», Ziemia 10, s. 231–234., 1938
- Kotowicz P. N., Chlewicki R., «O pożytkach z archiwów.
Późnośredniowieczny trzewik pochwy miecza z badań Tadeusza R.
Żurowskiego na zamku „Sobień“ w Manastercu», [w:] Variae
Sententiae. Księga jubileuszowa Działu Archeologii Muzeum
Okręgowego w Rzeszowie, red. J. Podgórska-Czopek, Rzeszów, s.
139–162., 2010
- Tomczyk S., «Zamek Sobień», [w:] Studia i Materiały z dziejów
Śląska i Małopolski, red. R. Żerelik, Wrocław 2001, s. 125–166
- Trawka R., «Kmitowie. Studium kariery politycznej i społecznej
w późnośredniowiecznej Polsce», Kraków 2005,
- Żurowski T. R.
- 1966 Sobień nad Sanem, Sprawozdanie Rzeszowskiego Ośrodka
Archeologicznego za 1965 r., s. 86-97.
- 1968 Sobień nad Sanem. Prace archeologiczne i konserwatorskie w
1966 r., Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka
Archeologicznego za 1966 r., s. 183–207.
- 1968a Sobień-Zamczysko, pow. Lesko, Informator Archeologiczny.
Badania 1967 r., s. 362–363.
- 1969 Sobień-Manasterzec, pow. Lesko, Informator Archeologiczny.
Badania 1968 r., s. 367–368.
- 1970 Sobień-Monasterzec, pow. Lesko, Informator Archeologiczny.
Badania 1969 r., s. 392–394.
- 1971 Sobień nad Sanem — badania
archeologiczno-architektoniczne w roku 1967, «MSROA» za 1967 r., s.
132–156.
- 1972 Sobień-Manasterzec, pow. Lesko, Informator Archeologiczny.
Badania 1971 r., s. 221–222.
- 1973 Zagadnienia badawcze zamków średniowiecznych na terenie
województwa rzeszowskiego, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego
Ośrodka Archeologicznego za lata 1968–1969, s. 53-62.
- 1974 Sobień-Manasterzec, pow. Lesko /bieszczadzki/, Informator
Archeologiczny. Badania 1973 r., s. 217.
- 1975 Sobień nad Sanem — badania
archeologiczno-architektoniczne w latach 1968–1969, Materiały i
Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata
1970–1972, s. 102–124.